نظام اخلاقي جدي گرفته نمي‌شود
ملكيان در پاسخ به اين پرسش كه چرا اخلاق در بسياري از جوامع در قياس با منابع هنجارگذار ديگر در درجه دوم قرار مي‌گيرد، گفت: «با اينكه در جهان امروز از گزاره‌هاي اخلاقي زياد صحبت مي‌شود اما در عمل مي‌بينيم كه عمل كردن به اخلاق در بسياري از جوامع از احترام و توفيق زياد برخوردار نيست و به عبارت ديگر اخلاقي عمل كردن دشوارتر از قبل شده است. با اينكه احترام به اخلاق مطلوب همه ماست اما ما هنوز نتوانسته‌ايم به اين مطلوب نهايي نزديك شويم. دليل اين اتفاق اين است كه بسياري از فوايد زندگي اخلاقي براي مردم جهان ناشناخته مانده است. مردم در عصر امروز به صورت واضح با فوايد زندگي اخلاقي آشنا نشده‌اند. انسان‌هاي بسياري مي‌دانند كه در جامعه امروز قانون و تثبيت حقوق اجتماعي براي آنها رفاه و عدالت و آزادي به ارمغان مي‌آورد و زندگي روزمره را براي آنها آرام‌تر مي‌كند اما مسئله ديگري كه در بيشتر مواقع به آن توجه نمي‌شود، روشن كردن فوايد زندگي اخلاقي به صورت عملي و عيني در جامعه است.»
وي افزود: «بشر امروز نمي‌داند كه احترام و عمل كردن به گزاره‌هاي اخلاقي مي‌تواند روح و روان او را براي تعالي و رشد انساني مهيا كند حال آنكه حقوق و قانون كه رفاه مادي را براي او به ارمغان مي‌آورد، فقط جسم او را به آرامش نزديك مي‌كند. دليل اين اتفاق ناخجسته اين است كه افراد متوجه نيستند كه درك بنيان‌هاي اخلاقي به عوض شدن خود افراد كمك مي‌كند اما توجه صرف به‌حقوق فقط ضامن تغيير جامعه خواهد شد. براي اينكه اخلاق در جامعه نهادينه شود بايد كاركردهاي اخلاقي روشن و واضح شود و مردم طبعات آن را به‌گونه واضح ببينند.»
ملكيان به يكي از دلايلي كه عمل كردن به اخلاق در جامعه را دشوار كرده است پرداخته و تصريح مي‌كند: «حركت نخست براي گام برداشتن به سوي اخلاق آن است كه مردم در رتبه‌بندي بين روح و جسم به رتبه‌بندي روحي نيز سهمي قائل شوند و آن را مهم درنظر بگيرند. اما اين تنها راهكار ترويج يك راه زيست اخلاقي در جامعه نيست. در جامعه‌اي كه هزينه‌هاي عمل كردن به اخلاق بالا باشد و افراد احساس كنند اگر به اخلاق پايبند شوند،دچار ضرر و زيان مي‌شوند و امتيازات اجتماعي خود را از دست مي‌دهند ديگر نمي‌توانند در جامعه به جايگاه مطلوب خود برسند. اگر چنين رويكردي در يك جامعه نهادينه شود ديگر اخلاقي عمل كردن به مرور زمان به حاشيه رانده شده و از زندگي مردم جامعه دورشده و كمرنگ خواهد شد.»